- وظایف وخدمات خانه بهداشت

خدماتی که درخانه بهداشت به مراجعین ارائه میشود

تعريف: خانه بهداشت محيطي ترين واحد روستائي ارائه خدمت در نظام شبكه هاي بهداشتي درماني كشور است . هر خانه بهداشت بسته به شرايط جغرافيايي- به ويژه امكانات ارتباطي و جمعيت – يك يا چند روستا را تحت پوشش خود دارد.

وظايف بهورزان در خانه هاي بهداشت:

- سرشماري سالانه و ثبت اطلاعات:

هر خانه بهداشت، در شروع كار و در آغاز هر سال، بايد اطلاعات آماري كاملي از منطقه تحت پوشش خود جمع آوري كند. براي اين كار، منازل هر يك از روستاهاي تحت پوشش طبق نظم خاصي شماره گذاري مي شود. تعداد خانوارها و تعداد افراد هر خانوار به تفكيك نام، سن جنس، نسبت با سرپرست خانوار، شغل و ميزان سواد، بارداري، معلوليت و بيماري مزمن و تغييرهاي جمعيتي خانوار(ازدواج، مرگ، مهاجرت) و ... ثبت مي گردد. مشخصات مجتمعهاي موجود (آب، فاضلاب، نوع مصالح بكار رفته در مسكن و دفع فضولات....)، شرايط محيطي(را ه ارتباطي، فاصله ها، اماكن عمومي و...)، چگونگي مواد غذايي و تغذيه مردم و نيز ساير اطلاعات لازم در پرونده خانوار ثبت مي شود. براي اين مقصود، تهيه فرمهاي خلاصه و حتي المقدور آسان و ساده اهميت بسياري دارد. پس از سرشماري اوليه يا سالانه، گروههاي سني، جنسي، شغلي و... كه برنامه مراقبت بهداشتي معيني دارند، دسته بندي، ثبت و برنامه مراقبت بهداشتي آنها تنظم مي گردد. با جمع آوري و دسته بندي اين اطلاعات وسعت عمل، حجم فعاليت و ميدان عملياتي خانه بهداشت روشن مي شود.

-آموزش بهداشت عمومي

- مشكل ترين، مهمترين و اميد بخش ترين نقش خانه بهداشت، آموزش بهداشت است . بعلت ظرافت، بردباري و دقت فراواني كه در اين كار لازم است، انتظار مي رود وقت زيادي را بخود اختصاص دهد.

خانواده و مدرسه، كه بيش از دو سوم هدفهاي آموزشي بهداشت عمومي را در خود دارد، مناسبترين و بارورترين عرصه هاي اين فعاليت است. اگر آموزشهاي خانه بهداشت در اين عرصه ها بخصوص در مدرسه، موفقيت آميز باشد، معلمان در مدرسه و كودكان در خانه تداوم بخش مفاهيم مورد نظر خواهند بود. كودك به اقتضاي قدرت فراگيري با سرعت بيشتري به تغيير رفتار دست مي يابد، اين رفتارهاي تغير يافته را به ميان خانواده مي برد و عادتهاي نو و صحيح را به ديگران انتقال مي دهد. اين كيفيت نه تنها در حال حاضر بر مجموعه آگاهيها و رفتار خانواده اثر مستقيم مي گذارد بلكه آشنايي و آميختگي نسل آينده را نيز با مفاهيم و رفتار بهداشتي افزون تر مي سازد. بعبارت ديگر خارج ساختن نقش آموزش بهداشت از قالب تنگ موجود، شايد تنها راه تأمين و تضمين آگاهيهاي بنياني و مؤثر بهداشتي باشد. در اين راه فراهم آوردن موجبات آموزشي معلمان مدارس روستايي و كساني كه با جمعيتهاي گروهي سر وكار مستمري دارند نقشي سازنده و پرسود خواهد داشت. بخش عمده ديگري از آموزشهاي بهداشت در جريان مراقبتها و بصورت چهره به چهره خواهد بود كه مؤثرترين طرق آموزش بهداشت است.

- تشكيل گروههاي داوطلب و شوراهاي محلي بهداشت

اگر ضابطه انتخاب فرد بومي درست انجام گيرد، بدليل آشنايي عميق كاركنان بومي با آداب و رسوم محل، باورها و اعتقادهاي مردم و استفاده از گويشهاي محلي امكان برقراي ارتباط كاركنان خانه بهداشت با جامعه و نفوذ آموزشهاي آنان در مردم محل خدمت بيشتر خواهد بود. جلب اعتماد مردم موجب مي گردد كه علاقمندي و گرايش آنان براي مشاركت در فعاليتهاي بهداشتي افزايش يابد. مشاركت و مداخله مردم در خدمات بهداشتي كه عامل تعيين كننده اي براي مراقبت از خويش(self-care) و خود اتكايي (self-reliance) جامعه است، بايد اساسي ترين خط مشي نظام بهداشتي كشور باشد. در اين راستا كاركنان بومي خانه بهداشت مناسبترين گروه براي پايه گذاري و گسترش اين مشاركتها بشمار مي روند. مثلاً ، استفاده كاركنان از بستگان و دوستان خويش براي انجام بعضي از كارها مثل پيگيري و تبليغ كساني كه در موعد مقررمراجعه نمي كنند و يا نامنظم مراجعه مي نمايند، انجام برخي از خدمات نظير وزن كردن زنان حامله و كودكان، درست كردن محلول ORS و... مي تواند مقدمه اي باشد كه بتدريج به تشكيل گروههاي داوطلب، در زمينه هر يك از خدمات و تشكيل شوراهاي محلي بهداشت منجر گردد.

- مراقبت از زنان باردار:

- نگهداري آمار دقيق و تشكيل پرونده براي كليه زنان باردار پيگيري آنها در مراحل مختلف پيشرفت حاملگي

- تكميل فرم مراقبت دوران بارداري در اولين ديدار زن باردار، ثبت سوابق و نتجه زايمانهاي قبلي، درج نتايج اولين معاينه در فرم مراقبت

- برآورد تاريخ تقريبي زايمان و درخواست آزمايشهاي تشخيصي لازم

- در ديدارهاي بعدي: زنان باردار در شش ماه اول حاملگي ماهي يكبار، در ماه هفتم و هشتم دوبار و در ماه نهم هر هفته يكبار تحت مراقبت قرار مي گيرد، تا دوران حاملگي را با شرايط مناسبي به پايان برسانند. سنجش پيشرفت حاملگي، آموزش زن باردار در مورد تغذيه، ورزش، پوشاك، مراقبت از پستانها، اهميت دادن آغوز ، تغذيه با شير مادر و ساير مراقبتهاي دوران بارداري، تزريق واكسن كزاز يا تؤام ، آموزش طرز مراقبت صحيح از نوزاد، روش درست شير دادن، تغذيه شير خوار و...

- اعزام زنان باردار نيازمند مراقبتهاي ويژه به مركز بهداشتي درماني مربوطه

- مساعدتهاي لازم براي تأمين امكان زايمان سالم و بهداشتي براي زنان حامله تحت نظر، اعم از همكاري با ماماي محلي يا معرفي و فراهم آوردن تسهيلات لازم براي اعزام آنها به مركز بهداشتي درماني و ثبت جريان و نتيجه زايمان در پرونده مادر.

- آموزش مراقبتهاي بعد از زايمان و كمك به انجام آنها

مراقبت از كودكان 8-0 سال

- تکامل کودک ازدوران جنینی آغاز میشود وبامراقبت وتغذیه مطلوب دردوران بارداری , فرصت رشد وتکامل مطلوب کودک که حق طبیعی اوست فراهم میشود. مهمترین دوران تکامل مغزی کودک دردوسال اول زندگی است که نقش قابل ملاحظه ای برعملکرد ذهنی , جسمس,روانی,اجتماعی وایمنی کودک دارد تجربیاتی که کودک درسالهای سوم تاپنجم زندگی کسب میکند اورا برای کسب مهارتهای اجتماعی ویادگیری دردوران مدرسه آماده میسازد. تجربیات ومهارتهای کودک دردوران 8-6 سالگی که بدوورود به مدرسه است درقدرت یادگیری اودر دوران تحصیل حیاتی است . بنابراین مراقبت ازکودک , حمایت , آموزش ورشد وتکامل مطلوب , ازدوره لقاح آغاز میشود ونه تنها مراقبت کودک بلکه مراقبت ازمادر نیز برای بقاء رشدوتکامل کودک حائز اهمیت است .

- کودکانی که ازمراقبت مطلوب برخوردار هستند در آموزش وسایر خدمات اجتماعی ازبقیه جلوترهستند . توان تولید بیشتری دارند وبه قانون بیشتر احترام میگذارند , لذا هزینه های آینده برای آموزش , بهداشت وهزینه های اجتماعی کاهش خواهد یافت وسرمایه های اجتماعی فزونی می یابد.

توجه خاص به تکامل آنها درسنین زیر 8سال وبه ویژه زیر 5 سال از , ازاهمیت ویژه ای برخوردار است

برنامه مراقبت کودک سالم به دنبال یافتن راهی برای جداکردن کودکان سالم ازکودکان به ظاهر سالم یا مستعد به بیماری است که هنوز نشانه های بیماری درآنها مستقر نشده است . درحقیت هدف این برنامه طراحی نظام غربالگری استاندارد مراقبت کودکان صفرتا هشت سال واجرای آن میباشد.

تنظيم خانواده

- آموزش ، اجرا و پيگيري برنامه هاي تنظيم خانواده در زنان 10 تا 49 ساله شوهردار اين گروه ماهي يكبار مورد مراقبت قرار مي گيرند.

آموزش و مراقبتهاي تغذيه اي

مواد غذائي، چكونگي پخت و مصرف آنها در مناطق مختلف كشور، تابع شرايط اقليمي- جغرافيايي، سنتها و عادات مردم آن ناحيه است. شناخت اين ويژگيها، تعيين علل و نوع كمبودهاي غذايي بايد به دقت مورد توجه قرار گيرد. جا دارد كه آموزشهاي خانه بهداشت بطور عمده در جهت يافتن راههاي استفاده صحيح از مواد غذايي موجود عادت كنند و بتدريج مواد غذايي لازم و جديد در عادتهاي غذايي آنان را يابد. مثلاً اگر كارشناسان تغذيه مراكز بهداشت استانها ضمن بررسيهاي خود براي شناخت منابع غذايي رايج در منطقه، كمبودي در مصرف سبزيهاي تازه ملاحظه كنند. بايد طبق برنامه ريزي دقيقي محوطه حياط خانه هاي بهداشت را به عرصه اي براي كاشت انواع سبزيها، گوجه فرنگي و ... بدل كنند و طرز كاشت، برداشت و استفاده از مواد مذكور را توسط بهورزان عملاً به مردم بياموزند. نگهداري و پخت صحيح مواد غذايي قابل دسترس نيز بايد قسمت ديگري از فعاليتهاي خانه هاي بهداشت باشد.

مراقبت از دانش آموزان و بهداشت مدارس

- بازديدهاي منظم از مدارس روستاهاي تحت پوشش در طول سال تحصيلي و تشكيل جلسات آموزشي براي دانش آموزان

- معاينه جمعي دانش آموزان بطوري كه هر دانش آموز در طول سال تحصيلي دو بار مورد معاينه قرار گيرد. در اين معاينه ها، دانش آموزان بايد از نظر ضايعات قارچي مو، ضايعات پوستي ديگر، ورم ملتحمه، تراخم، مشكلات ديد و شنوايي و... در بررسي و موارد مشكوك به پزشك ارجاع داده شوند.

- بررسي بهداشت محيط اعم از مجموعه كلاسها، ، دستشويي ها و فاضلاب و...

- بررسي بهداشت بوفه مدرسه از نظير محيط بوفه، مواد غذايي، كاركنان بوفه

- بررسي بهداشت اماكن عمومي مجاور مدرسه مثل بقاليها، رستورانها، ساندويچ فروشيها، دستفروشها و...

-

بهداشت دهان و دندان

- آموزش مادران باردار در زمينه بهداشت دهان و دندان در دوران بارداري و شيردهي

- آموزش مادران در زمينه بهداشت دهان و دندان شير خوارانو مراقبت از دندانهاي شيري كودكان

- آموزش دانش آموزان در زمينه بهداشت دهان و دندان

- معرفي كردن مواردي كه نيازمند مراقبتهاي بيشتري هستند به مراكز بهداشتي درماني

ايمن سازي

در آغاز استقرار خانه بهداشت، كليه كساني كه واكسيناسيون آنها كامل نيست مشخص مي شوند و طبق تقويم زماني تعيين شده واكسيناسيون آنها انجام مي گيرد. با ادامه اين برنامه، پس از مدتي فقط ايمن سازي متولدين جديد، موارديادآور و واكسيناسيون عمومي در جريان همه گيريها مورد نياز خواهد بود؟ به اين ترتيب با اجراي صحيح برنامه واكسيناسيون اكتيو بايد:

-همه كودكان زير 2 سال برنامه منظم و ثبت شده اي براي واكسيناسيون داشته باشند، به نوعي كه در هر مقطع زماني كنترل وضعيت پيشرفت واكسيناسيون هر كودك و كل كودكان اين گروه سني ميسر باشد.

- واكسيناسيون تمام كودكان 2 تا 5 ساله كامل باشد و تمام آنها واكسنهاي يادآور لازم را دريافت كرده باشند.

- كليه زنان باردار بايستي عليه بيماري كزاز و ديفتري واكسينه شده باشند.

نظارت بر موازين بهداشت حرفه اي

نظارت بر موازين بهداشت حرفه اي وجود نور كافي در كارگاههاي قالي بافي و نظاير آن، آموزش تغذيه مناسب براي كارگراني كه در اماكن كم نور كار مي كنند، راههاي محافظت چشم و دهان در مقابل گرد و غبار محيط كار، محافظت گوشها در برابر صداهاي زيان آور ناشي از كار و ورشهاي پيشگيري از مسموميتها ناشي از حشره كشها و سموم نباتي.

كليه كارگاههايي كه محدوده هر خانه بهداشت قرار دارد بايد حداقل هر دو ماه يكبار مورد بازديد قرار گيرد.

محيط عمومي روستا:

در آغاز كار، جمع آوري اطلاعات، نيازهاي عمومي روستاهاي تحت نظر خانه بهداشت را تا حدود زيادي روشن مي سازد. جلب مشاركت مردم و فراهم آوردن موجبات تأمين آب سالم و كافي بايد از مهمترين برنامه هاي بهداشتي تلقي و پيگيرانه دنبال شود، زيرا تأمين اين نياز و نيز دفع بهداشتي فاضلاب و زباله صرفنظر از اثر غير قابل انكاري كه در زندگي روستائيان دارد، در گسترش نفوذ خانه هاي بهداشت نيز تأثيري بسزا خواهد داشت.

آموزش مردم در جلوگيري از آلوده كردن آبهاي مصرفي ده، پر كردن و خشكانيدن يا سمپاشي گندابها و آبچالها از مهمترين اقدامهايي است كه بايد در اين زمينه صورت گيرد.

اقدامهاي بهداشتي ديگر از قبيل راهنمايي و كمك به احداث حمام عمومي، كشتارگاه، غسالخانه، رختشويخانه و... نيز از فعاليتهاي خانه بهداشت خواهد بود كه در همه حال با جلب مشاركت مردم صورت مي گيرد.

فعاليت براي تأمين برق عمومي، جاده هاي ارتباطي، خيابان بندي، درختكاري در محيط روستا و ترويج سبزيكاري در خانه ها و... مي تواند مضمون فعاليتهاي اجتماعي خانه بهداشت را تشكيل دهد كه با ياري مديريتهاي سطوح بالا و همكاري سازمانهاي ديگر پيگيري و اجرا شود. اين فعاليتها نفوذ كاركنان بهداشتي را در جامعه افزايش خواهد داد.

بهسازي محيط

فعاليت بهسازي:

خانه هاي بهداشت مي تواند زمينه هاي گسترده اي را در برگيرد، از جمله موارد زير را شامل باشد:

- پيگيري براي تأمين آب مصرفي سالم و ضد عفوني كردن آبهاي آشاميدني با مشاركت مردم

- كمك به تهيه توالت بهداشتي و دستشوئي

- آموزش و فراهم آوردن وسايل و كمك هاي لازم براي صاف كردن ديوارها، عايق سازي كف، تأمين پنجره و نور كافي براي اتاقها و پوشش پنجره ها براي جلوگيري از ورودحشرات و مگس

- آموزش مردم و فراهم آوردن امكانات لازم براي دفع صحيح زباله

- آموزش جداسازي درست و منطبق با ضوابط بهداشتي محل زيست از محل نگهداري دام و طيور

- راهنماييهاي لازم در باب جمع آوري و دفع فضولات حيواني

- توجه خاص به بهداشت محيط مدارس كه با گروه آسيب پذيرتري سروكار دارد.

- بهداشت محيط و كارگاههاي كوچك و خانگي (پنيرسازي، قالي بافي و...)

بهداشت محيط اماكن عمومي:

بهداشت محيط اماكن عمومي نظير مسجد، مغازه ها و ... هر سه یکبار ماه كنترل گردد.

بهداشت محيط مركز تهيه و توزيع مواد غذايي و سلامت مواد عرضه شده:

كنترل بهداشت و سلامت مواد غذايي در رستورانها و كافه ها، قصابيها، لبنيات فروشيها و... هر دو ماه يكبار صورت مي گيرد.

بازديد منزل:

بازديد از منازل روستايي به دلايل زير از اهميت زيادي برخوردار است:

- دوستي و ارتباط كاركنان بهداشت را با خانواده ها ارتقاء مي بخشد.

- موجبات آموزش چهره به چهره با آموزش گيرندگان را فراهم مي كند

- واقعيت محيط زيست مردم و شرایط طبيعي زندگي آنان را به كاركنان خانه بهداشت نشان مي دهد.

- معلوم مي كند كه درك افراد مختلف از دستورهاي بهداشتي در عمل چگونه است و در چه مواردي و چطور بايد اين عملكرد ها را تصحيح نمود.

- امكان پيگيري درماني بيماران مزمن و مراقبتهاي ويژه را فراهم مي سازد.

بنابراين بازديد منزل نبايد تنها به پركدن فرمها منحصر شود، بلكه بايد با استفاده از تمام فنون تربيتي، سنتي،

فرهنگي، هوش و ذكاوت فردي عوامل اجرايي، به صورت فعاليتي ثمر بخش و مؤثر در آيد.

بيماريابي:

بيماريابي يكي از مهمترين فعاليتهاي خانه بهداشت است كه بايد متناسب با تواناييها و آموخته هاي كاركنان خانه بهداشت و يافتن تكنولوژي مناسب براي هر مورد سازمان داده شود. غربالگري(screening جمعيت تحت پوشش يا گروههاي سني، جنسي و شغلي خاص از طريق جستجو يك يا چند علامت واضح، مشخص كننده و اختصاصي مي تواند بطور مستمر يا در مقاطع زماني معين، با وسعت و سرعت توسط خانه هاي بهداشت انجام گيرد. مثل:

- غربال كردن دانش آموزان از نظر كچلي، عوارض پوستي، بيماريهاي چشم و مشكلات ديد، شنوايي ، اسكلتي و....

- غربالگري كارگران كارگاهها از نظر عوارض پوستي، چشمي، شنوائي و...

- غربال كردن جمعيت از نظر بيماران داراي لكه هاي بيرنگ پوستي فاقد حس در مناطق آندميك جذام

- غربال كردن زنان در معرض خطر سرطان پستان با انجام و آموزش معاينه پستان

- غربالگري بيماران مشكوك به مالاريا در مناطق آندميك مالاريا از طريق گرفتن لام خون از بيماران تب و لرز دار.

- غربال كردن بيماران رواني

- و بسياري موارد مشابه كه مي توان با برقراري تكنولوژي مناسبي اين غربالگريها را برقرار كرد، مشروط بر اين كه سطح بعدي ارجاع براي پذيرش بيماران غربال شده ارجاعي آماده شده باشد.

درمان برخي از بيماريها براساس پروتكل : بيماراني كه پروتكل درماني ابلاغ شده اي دارند (مثل اسهال ARTو...) مي توانند مستقيماً توسط خانه بهداشت تحت درمان قرار گيرند.

- كمكهاي اوليه درماني و پيشگيري درمان.

بيماراني كه به خانه بهداشت مراجعه مي كنند، پس از معاينه اوليه، تنها از درمانهاي علامتي كم خطر و مجاز استفاده خواهند كرد.

نكته مهم: اين است كه همراه با تجويز داروهاي مجاز، بايد چگونگي مراقبتهاي لازم به بيمار و اطرافيان او آموخته شود. بيماران خانه بهداشت به چهار گروه تقسيم مي شوند:

اول : بيماراني كه درمان آنان توسط پزشك تجويز و پيگيري آن به عهده خانه بهداشست گذارده شده است(مانند بيماران مبتلا به مالاريا سل و...)

دوم: كساني كه ناراحتي آنان با دادن داروهاي اوليه و درمانهاي علامتي برطرف مي گردد.

سوم: مراجعيني كه احتياج فوري به پزشك ندارند و مي توانند ضمن دريافت داروهاي اوليه، براي روز بازديد پزشك در ليست نوبت معاينه پزشكي قرار گيرند.

چهارم: بيماراني كه بايد فوري به پزشك مركز بهداشتي درماني معرفي شودن كه در اين صورت برگ ارجاع تنظيم، تسهيلات لازم براي اعزام آنان فراهم مي گردد.

در موارد ضروري، مثل بيماريهاي واگيردار، آموزش اطرافيان بيمار در زمينه روشهاي صحيح پرستاري از بيمار، مصرف صحيح دارو، رعايت موازين پيشگيري و ... بعهده خانه بهداشت است، كه بايد از طريق مراقبت يا بازديد ادواري در منزل مورد پيگيري قرار گيرد و به اين ترتيب ضمن پيگيري درم

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: